A CONSCIENCIA INTERCULTURAL, FUXINDO DOS ESTEREOTIPOS NA AULA DE IDIOMAS

 

 

Ola a todas e todos!

Hoxe no blog gustaríame tratar o tema da consciencia intercultural. E diredes, que é exactamente iso da consciencia intercultural? A consciencia intercultural é basicamente saber recoñecer e comprender as diferenzas que existen entre a cultura propia e a cultura que se analiza ou coa que se traballa, así coma a maneira na que ambas se interrelacionan. Esta consciencia forma parte da dimensión do coñecemento declarativo, o “saber” que pode posuír unha persoa e que se engloba dentro das competencias xerais. Como podedes imaxinar, é imprescindible no mundo globalizado no que vivimos, tanto para comprender mellor as diferentes sociedades e culturas que nos rodean coma para saber analizar adecuadamente a propia. 

 

A relación entre as diferentes linguas e culturas está presente en todas partes no noso día a día: na publicidade, nos medios de comunicación, na literatura, no cine, na música e mesmo na linguaxe en si mesma en refráns, ditos e expresións do estilo “traballar coma un negro” ou “falar en chino”. Pero a miúdo estas diferenzas non se tratan da maneira correcta. Tendemos a xeneralizar e ter unha visión moi limitada e estereotipada das culturas alleas e quedámonos con tópicos coma que os franceses son altivos, os italianos uns ligóns e uns vagos ou os alemáns moi serios e cuadriculados. Outros prexuízos son moito máis perigosos e xorden do racismo e do descoñecemento: pénsase que xitanos, romaneses e xente hispana, do este ou negra son máis propensos ao crime organizado ou a cometer delitos. Actualmente, tamén hai unha gran discriminación cara o colectivo musulmán debido aos ataques terroristas dos últimos anos e, aínda que parece que xa remitiu, houbo unha gran marxinación do colectivo asiático cando se desencadeou a crise sanitaria pola COVID-19.

  

Sen embargo, non todos os prexuízos parten dunha óptica negativa, senón que pode haber prexuízos ben intencionados que conseguen todo o contrario. Por exemplo, asumir que alguén dunha etnia diferente non é do noso país e preguntarlle pola súa orixe ou dicirlle o ben que fala o noso idioma. Este aspecto trátao moi ben a escritora nixeriana Chimamanda Ngozi Adichie na súa TED Talk  The danger of a single story. Na súa charla Chimamanda relátanos coma ela creceu escribindo historias moi semellantes ás que lía, con personaxes brancos, que seguían costumes británicas e eran totalmente alleos á realidade nixeriana que a rodeaba. Simplemente porque esa era a única literatura a que tiña acceso. A única perspectiva da historia era a contada polo chamado primeiro mundo. Cando creceu e se mudou aos EE. UU para ir á universidade atopouse con que, sen coñecela, o resto de alumnos e mesmo os profesores xa tiñan unha idea preconcibida dela, simplemente pola súa nacionalidade e a súa cor de pel. Tamén se topou cun amplo descoñecemento da súa cultura substituído por un marcado pensamento de carácter colonial. Algúns profesores chegaron a dicirlle que os seus personaxes eran “moi brancos”, “moi correntes”,  que non eran realmente “africanos”, coma se a personalidade fose un trazo racial. O título da charla reflicte moi ben o que son os prexuízos: a metade dunha historia, a verdade contada unicamente dende a perspectiva dunha das partes implicadas.

 

Tendo en conta que este é o mundo exterior ao que todas e todos nos enfrontamos, penso que é de vital importancia sacar estes prexuízos das aulas ou mellor aínda, pechar ben a porta e non deixar que entren. A aula de idiomas en concreto, paréceme un lugar no que poden aflorar moi facilmente todos estes aspectos xa que, tratemos a materia de inglés, francés, alemán ou calquera idioma; os docentes de linguas estranxeiras facemos e debemos facer unha contextualización cultural dos contidos que presentamos na aula. Ao final fálase de aprender unha lingua, pero o coñecemento das diferentes culturas nas que esta se insire é, ou debería ser, un proceso intrínseco. Quen mellor ca nós para romper con estes falsos prexuízos? Quen mellor ca nós para evitar as perspectivas parciais ou de carácter condescendente na aula? O respecto polo diferente sempre debería pasar pola educación e polo coñecemento. Encerrarse nunha serie de suposicións, xeneralizacións ou falsas crenzas non trae máis que actitudes xenófobas e racistas. O noso papel coma docentes é ensinar contidos, si, pero sobre todo competencias, ferramentas, pautas aos nosos alumnos para que saiban desenvolverse por si mesmos e de maneira cívica no futuro. Dende o meu punto de vista, a maneira de enfocar e tratar os contidos é case tan ou máis importante que os contidos en si. Ao fin e ao cabo, gústenos máis ou menos, ademais de educadores somos modelos de conducta que os nosos estudantes terán diante durante meses ou mesmo anos. Amosémoslles, pois, como se deben tratar estas cuestións, sen entrar na nosa ideoloxía persoal e avogando polo respecto e a tolerancia na súa máxima expresión.